Արարատյան Հայրապետական թեմի առաջնորդական փոխանորդ գերաշնորհ Տեր Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանի շնորհավորական ուղերձը Խաչվերացի տոնի առթիվ. 

ԽԱՉՎԵՐԱՑ «Սակայն քա՛վ լիցի, որ ես պարծենամ այլ բանով, Քրիստոսի խաչով, որով աշխարհը խաչված է ինձ համար, ես էլ` աշխարհի համար»: Գաղատացիս Զ 14 Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ եկեղեցին այս տարի սեպտեմբերի 15-ին տոնախմբում է տաղավարաց վերջին տոնը` Խաչվերացը: Այն մեր հավատքի խորհրդանշան Սուրբ Խաչի գերեդարձի և պանծացման տոնն է: Սրբազան ավանդությամբ մեզ է հասել Տիրոջ Խաչափայտի գյուտի երկու իրողություն: Հիսուս Քրիստոսի համբարձումից հետո փրկական Խաչը Գողգոթայում հայտնվում է անխնամ վիճակում: Հետագայում այդ խաչափայտին դիպչող կաղերը, կույրերն ու բորոտները բժշկվում են, իսկ մահացածները` կենդանանում: Հակոբոս Տյառնեղբայրն խաչը վերցնում է իր մոտ, իսկ քիչ ժամանակ անց հրեաներն այն դնում են Երուսաղեմի տաճարի Գեղեցիկ կոչվող դռան մոտ, ապա Տիրոջ գերեզմանի մեջ և վեմով փակում: Օրեր անց Պետրոս առաքյալի միջոցով հավատքի է գալիս Կլավդիոս կայսեր կինը` Պատրոնիկեն, ով Իր զավակների հետ Հռոմից գալիս է Երուսաղեմ, Հակոբոս Տյառնեղբոր հետ այցելում Տիրոջ գերեզմանին, ապա այն մաքրելուց հետո գտնում երեք խաչափայտերը: Հակոբոս առաքյալը` Զեբեդյան եղբայրներից, ով Երուսաղեմի եպիսկոպոսն էր, Ծաղկազարդի տոնից սկսած մինչև սեպտեմբերի 14-ը, ամեն կիրակի` առավոտյան և երեկոյան, դուրս է բերում պատվական խաչափայտը, բարձրացնում և ասում. «Խաչի քո Քրիստոս երկիր պագանեմ…»: Ամենանգամյա պանծացմամբ երկրպագվում է Հավիտենական Արարիչը և Փրկիչը` փառավորվելով Իր թաղմամբ և Հրաշափառ Հարությամբ: Ցնծում է երկիրը` տեսնելով բարձրացված Փրկչի նշանը, քանզի այն Կենաց ծառն էր, որ Եդեմական դրախտում դրված էր` իբրև Հավիտենական կյանքի խորհրդանիշ: Ցնծում էր Երուսաղեմը, քանզի տենչալի և զորեղ խաչի բարձրացմամբ սիրո ցոլքերն էին առատանում երկնակամարում: Ցնծում էին բոլորը, քանզի Տիրոջ կենսաբեր մահով վերացվեցին «մահվան երկունքը» և նախաստեղծ Ադամի հանցանքները: Տերունական Խաչափայտի երկրորդ գյուտը և պանծացումն անմիջականորեն կապված է Բյուզանդիայի կայսր Կոստանդիանոսի մոր` Հեղինե կայսրուհու հետ, ով 327 թվականին այցելում է Երուսաղեմ: Երկարատև որոնումներից հետո բարեպաշտ կայրսրուհուն հաջողվում է մատնանշված վայրում` Գողգոթայում, գտնել երեք խաչափայտ` Տիրոջ և նրա հետ խաչված ավազակների խաչափայտերը: Հաջողվում է այդ երեքից առանձնացել Տիրոջ խաչափայտը. մահացած մի երիտասարդի դնում են խաչափայտի վրա, և նա կենդանանում է: Հետագայում Հեղինե կայսրուհին Գողգոթայի վրա կառուցել է տալիս Հարության տաճարը, որտեղ և դրվում է Խաչափայտը: 614 թ. պարսից Խոսրով Բ արքան գրավում է Երուսաղեմը և Խաչափայտը տանում է Պարսկաստան: 628 թ. Բյուզանդիայի Հերակլ կայսրը պատերազմում հաղթում է Պարսկաստանին, գրավյալ Տիզբոնից վեր է առնում գերված Խաչափայտը: Սեպտեմբերի 14-ը հռչակվում է գերյալ խաչափայտի ազատագրման օր, որն էլ տոնակատարում են բոլոր քրիստոնյա եկեղեցիները: Ավանդությունից տեղեկանում ենք, որ խաչափայտն ազատագրելու համար մարտնչել է նաև հայկական մի գունդ` նախարար Մժեժ Գնունու գլխավորությամբ: Հայերի մասնակցությունն այս պատմական իրողությանը մեծ հուզականություն և ազգային գունեղություն է հաղորդում Խաչվերացին: Բավական ազդեցիկ ձևով է խոսում այս մասին Շնորհք արք. Գալուստյանը. «Տաղավար տօներուն առհասարակ կապուած են մասնաւոր արարողութիւններ, որոնք կավելացնեն անոր փայլը և ժողովրդականութիւնը: …Ծննդեան տօնին տեղի կունենայ Ջրօրհնեքը: Վերափոխմանը` Խաղողօրհնեքը: Իսկ Խաչվերացի տօնին, եթե ներուի մեզի ծիսական նոր բառ մը կերտել, կը կատարուի Աշխարհօրհնեքը, որ միաժամանակ Խաչի վերացման կամ բարձրացման արարողութիւն է»: Հիրավի, այն Աշխարհօրհներք էր, քանզի հրաշակերտ և զորավոր փայտը գերեվարության երկար ճանապարհ անցնելով` իր շուրջն ամենուր սփռեց հավատք, հաղթություն, սեր ու միրասնականություն: «Սակայն քա՛վ լիցի, որ ես պարծենամ այլ բանով, քան միայն մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի խաչով, որով աշխարհը խաչված է ինձ համար, ես էլ` աշխարհի համար» (Գաղ. Զ 14): Անանձնական սիրո քարոզիչ Պողոս առաքյալի այս խոսքերն առաջին հայացքից անսովոր են թվում, քանզի, իբրև մարդ արարած, այս երկրագնդի վրա պարծենալիք բազում առիթներ ունենք: Ոչինչ այս կյանքում չի կարող պարծանք համարվել. պարծանքը, պատիվն ու ուրախությունը Քրիստոսի խաչն է, խաչափայտի վրա Տիրոջ զոհաբերությունը, որով էլ կատարվեց մարդկության փրկագործությունը: Խաչը համարվել է Քրիստոսի տնօրինական սխրանքի փառապսակը, «պարծանք պարծանցը», քրիստոնյաների լույսը, կույրերի առաջնորդը, մոլորյալներին դարձի բերողը, եկեղեցու հիմքը… Համաձայն Գրիգոր Տաթևացու մեկնության` «Քառաթև խաչը խորհրդանշում է նաև չորս առաքինությունները, որոնց վրա պետք է տարածենք մեր ներքին մարդուն. վերին մասը նշանակն է սիրո, ստորինը` խոնարհության, աջը` հնազանդության, ձախը` համբերության»:Արժևորելով աստվածային փրկարար զոհաբերությունը մեր կյանքում, ապրենք սիրով, խոնարհությամբ, հնազանդությամբ և համբերությամբ տոգորված մի կյանք` մեր հոգիներում հավերժ պանծացած ունենալով Քրիստոսի զորավոր խաչի ներկայությունը: Ամեն:

Տեր Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյան Արարատյան Հայրապետական թեմի առաջնորդական փոխանորդ