Բուն բարեկենդանին մենք հիշում ենք Ադամի ու Եվայի դրախտային կյանքը՝ բարի կենդանությունը։ Իսկ Պահքի երկրորդ կիրակին, որ կոչվում է Արտաքսման, հիշում ենք նախամարդու մեղքը և անհանազանդությունը, որի պատճառով արտաքսվեց դրախտից։ 
 

Արտաքսումը փոխեց մարդու կյանքի ընթացքը. մարդը ոչ թե պարզապես չլսեց, այլ՝ հակառակվեց Աստծուն։ Մենք այս պատմությունն անվանում ենք արտաքսում և պատկերացնում, որ իբրև պատիժ Աստված արտաքսեց մարդուն։ Սակայն երբ ուշադիր հետևենք Ծննդոց գրքի պատմությանն, ապա կտեսնենք, որ մեղանչելուց հետո, երբ Ադամն ու Եվան լսեցին Աստծո ոտնաձայնը դրախտում, թաքնվեցին. իրականում մարդն ինքն իրեն արտաքսեց՝ թաքնվելով Արարչից։ Իսկ առանց Աստծո չկա դրախտ։ Մեղքի վարձն էլ հենց դա է՝ մարդուն թաքցնել Աստծուց։

Ս. Գիրքը ներկայացնում է, որ Աստված պատվիրեց դրախտի բոլոր ծառերի պտուղներից ճաշակել, բացի կյանքի և չարի ու բարու գիտության ծառերի պտուղներից։ Այս ծառերը ներկայացնում են երկու զուգահեռներ՝ մարդուն կանգնեցնելով ընտրության առաջ՝ կործանում կամ անվերջ աստվածճանաչողություն, չարը կամ բարին։ Կարելի է ճանաչել բարին ու մշտապես ձգտել Աստծուն, բայց չի կարելի ճանաչել չարն ու չպարտվել։

Սատանան հարցը ձևակերպում է խորամանկ կերպով. նա դիմում է Եվային և ասում. «Մի՞թե Աստված արգելել է ուտել դրախտի բոլոր պտուղները». արդյունքում մարդու մեջ արթնացնում է փառասիրություն, և Եվան արձագանքում է, թե՝ ոչ, ոչ բոլոր պտուղները։ Չարը շահարկում է պտղի արգելված լինելը. եթե Աստված մարդուն ստեղծել է ազատ, ապա ի՞նչ իմաստ ունեն արգելքները։ Ահա այս հարցն է, որ աղճատում է մարդու ազատության պատկերացումը։

Իրականում կյանքի ծառը մարդու հավիտենականության, Աստծո հետ հարատևության գրավականն է, իսկ չարի ու բարու գիտության ծառը՝ միջոց աստվածճանաչողության՝ հասնելու այդ հավիտենականությանը։

Ինչո՞ւ Աստված հենց այդ պատգամը տվեց. չուտե՛ք պտղից։ Իսկ ի՞նչ այլ պատգամ տար՝ չշնանա՞լ՝ բայց ո՞ւմ հետ, չգողանա՞լ՝ ումի՞ց, չսպանե՞լ՝ ո՞ւմ։
Պտղից չուտելու պատգամը ոչ թե գայթակղությունից խուսափելու համար էր, այլ՝ կատարելության հասնելու։
Կերան արգելված պտղից ու միակ բանը, որ տեսան՝ մերկ էին։ Ե՞րբ է մարդու մերկությունը նկատելի. երբ նայում ես օտարին: Ադամն ու Եվան մեղքի արդյունքում օտարացան, մարդն ինքն իրենից օտարացավ։ Իսկ օտարությունը պառակտում է՝ ընդգծելով տարբերությունները։

Եթե արտաքսումն ընկալում ենք իբրև պատիժ, ապա այս պատմությունն այդքանով էլ կավարտվեր, սակայն այն ունի շարունակություն, և Պահքի մյուս կիրակիները հենց այդ շարունակության վկայությունն են՝ վերադարձ դեպի կորցրած դրախտը։ Սակայն մինչ այդ երանությանը հասնելը, մարդը դեռ ճանապարհ պիտի անցնի՝ ապաշխարության, աղոթքի ու առաքինության։ Իրականում արտաքսումը պատիժ չէր. Աստծո ներկայությունն Ադամին մեղանչումից հետո այլևս ուրախություն չէր պատճառում, այլ՝ ամոթ ու տանջանք։ Աստված չթողեց, որ Ադամը դրախտում մնալով հավիտենապես տանջվի։ Արտաքսումն առիթ էր ապաշխարության։

Պահքն այդ ապաշխարության վերաիմաստավորումն է. չպետք է հանձնվել, այլ՝ պայքարել։ Ամենաթանկ բանը, որ ունեինք, արդեն կորցրել ենք, այլևս կորցնելու բան չկա, ուստի մնում է պայքարել։

Պայքարի ամենակարևոր պայմանը ոչ միայն չարից հրաժարվելն է, այլև բարու մեջ կատարյալ լինելը։ Բարին ոչինչ մեզ չի խոստանում, բացի բարին ունենալուց, որի մեջ ամփոփված է մեր կյանքի իմաստն ու դրախտը վերադարձնելու պայմանը։ Իսկ չարը շարունակում է խոստումներ տալ մեզ՝ առաջարկելով արգելված պտղի «քաղցրությունը». ամենաաղքատը առաջարկում է հաց ու հարստություն, ամենաանարժանը առաջարկում է աշխարհի փառքը։ Ընտրություն անելը կարծես թե դժվար չէ, սակայն կարևոր է, թե ինչո՞վ ենք առաջնորդվում՝ բանականությա՞մբ, թե՞ զգացմունքներով ու ցանկություններով։

Եկեղեցու հայրերը սովորեցնում են, որ Ադամը բանականությունն է խորհրդանշում, Եվան՝ զգացմունքը։ Իսկ պատմական փորձը վկայում է, որ կատարելության ձգտումը գործնական է, եթե բանականությունն է առաջնորդում մարդուն։

Եսայի քհն. Արթենյան